ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่งได้วางหลักเกณฑ์เกี่ยวกับข้นตอนการพิจารณาพิพากษาคดีแพ่งไว้

การฟ้องคดีแพ่งต่อสารนั้น มิใช่ฟ้องได้ตามอำเภอใจ ผู้ที่จะฟ้องคดีแพ่งได้นั้นจะต้องมีเหตุตามกฎหมาย เหตุตามกฎหมายที่จะฟ้องได้นั้น มี 2 ประการ คือ มีการโต้แย้งสิทธิ และ มีความจำเป็นต้องใช้สิทธิทางศาล

การโต้แย้งสิทธิ หมายถึง กรณีที่มีข้อโต้แย้งพิพาทกันเกิดขึ้น และไม่สามารถตกลงกันได้ จึงนำคดีขึ้นสู่ศาล เพื่อพิจารณาพิพากษาชี้ขาด

ตัวอย่าง นาย ก. ซื้อน้ำตาลจาก ข. จำนวน 50,000 บาท ถึงกำหนดนาย ก. ไม่ชำระค่าซื้อน้ำตาล 50,000 บาท ให้นาย ข.

***** การฟ้องในกรณีที่มีข้อโต้แย้งสิทธิต้องฟ้องผู้ที่มาโต้แย้งสิทธิเป็นจำเลยต่อศาล เป็น คดีที่มีโจทก์ และ จำเลย หรือ อีกนัยหนึ่งเรียกว่า คดีมีข้อพิพาท *****

การใช้สิทธิทางศาล หมายถึง กรณีที่กฎหมายระบุไว้ว่าการกระทำบางอย่าง จะกระทำได้ต่อเมื่อได้รับอนุญาติจากศาลก่อน เช่น การขอเป็นผู้จัดการมรดกของผู้ตาย การขอให้เป็นผู้ปกครองผู้เยาว์ หรือ การทำนิติกรรมแทนผู้เยาว์ เป็นต้น

ตัวอย่าง นางสาว ก.เป็นผู้เยาว์อายุ 17 ปี บิดามารดาถึงแก่กรรมหมด และ ไม่มี

*****กรณีที่มีความจำเป็นต้องใช้สิทธิทางศาลนั้น ผู้ขอไม่จำเป็นต้องฟ้องใครเป็นจำเลยต่อศาล เพียงแต่ยื่นคำร้องขอต่อศาลเท่านั้น แล้วศาลจะสั่งนัดไต่สวนคำร้องขอของผู้ร้อง คดีเช่นนี้มีผู้ร้องเพียงฝ่ายเดียวไม่มีจำเลย หรือ อีกนัยหนึ่งเรียกว่า คดีไม่มีข้อพิพาท *****